Felietony, głupku! - Grzegorz Omelan (18-06-2005)

Felieton to specyficzny rodzaj publicystyki, krótki utwór dziennikarski napisany w sposób lekki i błyskotliwy, utrzymany w osobistym tonie wyrażający - często skrajnie i złośliwie - wyłącznie ściśle prywatny punkt widzenia autora. W publicystyce to forma wyjątkowa. Nie jest to raczej coś od czego można rozpocząć swą publicystyczną karierę. Może natomiast być jej ukoronowaniem. Zwykły artykuł może napisać i żółtodziub, felieton jest dla mistrzów! Swoich mistrzów tego gatunku stale poszukuje serwis Racjonalista. Mamy bardzo duży potencjał publicystyczny, jednak wciąż za mało stałych i rozpoznawalnych felietonistów. Wszystkim potencjalnym kandydatom do tej roli, chcielibyśmy zareklamować ten gatunek.
Czytaj...

Patrzymy w przyszłość - Bogdan Miś (16-06-2005)

Od kilkunastu miesięcy mam zaszczyt być członkiem Komitetu Prognoz Polskiej Akademii Nauk "Polska 2000 Plus". Celem zaś jego jest inspirowanie i koordynowanie studiów nad przyszłością, ze szczególnym uwzględnieniem możliwych kierunków rozwoju Polski. Chodzi tu przy tym nie o jakieś naukowe "wróżbiarstwo", ale o rozpoznanie ewolucji potrzeb społecznych, celów rozwoju gospodarki narodowej, przyszłej struktury społecznej i gospodarczej, sposobów życia i warunków rozwoju, kierunków postępu technicznego, nowych technologii, opracowywanie wielowariantowych i interdyscyplinarnych scenariuszy rozwoju. Za kilkanaście dni Komitet Prognoz odbędzie jedno ze swoich najważniejszych posiedzeń. Jego tematem mają być założenia strategii rozwoju Polski do roku 2025. Mam propozycję do Czytelników naszej witryny: a może weźmiemy udział w tej dyskusji na łamach Racjonalisty.pl - wszyscy? A w każdym razie wszyscy zainteresowani? Ze swej strony zobowiązuję się przedstawić wyniki naszych rozważań (jeśli ta inicjatywa wypali) na pierwszym powakacyjnym posiedzeniu komitetu.
Czytaj...

Dyktatura serca - Grzegorz Omelan (16-06-2005)

"Serce zawsze wywiedzie rozum w pole" - ta myśl Francoisa de La Rochefoucauld, XVII-wiecznego francuskiego moralisty wydaje się być trafną oceną dziejową Polaków. Wszak karty historii Państwa Polskiego pokazują, że serce wielokrotnie triumfowało nad rozumem - by wspomnieć tylko XIX-wieczne powstania, a tym bardziej ze wszech miar bezsensowny zryw warszawski z 1944 roku. Kartka ze stosunków polsko-ukraińskich
Czytaj...

Genocentryczny paradygmat biologii - C. Żekanowski i P. Łuków (15-06-2005)

Dla laików i znacznej części specjalistów różnych dziedzin gen zajął dziś miejsce dawniej zarezerwowane dla Boga. Kiedy filozof nie umiał czegoś wyjaśnić, powoływał się na wolę Boga. Tam zaś, gdzie podejmuje się wysiłek wyjaśniania, gen odgrywa dziś rolę duszy wegetatywnej dawnych filozofów. Genami wyjaśnia się cechy osób, choroby i zjawiska społeczne. Pożywki dla wyjaśnień "genetycznych" dostarcza klimat obecnej kultury i genetycy, którzy w większości wyznają "genocentryzm", tj. przekonanie o nadrzędnej roli genu (czy DNA) w regulacji procesów zachodzących w komórkach, układach i organizmach i w dziedziczeniu. Genocentryzm prowadzi do nierealistycznych oczekiwań wobec biologii i medycyny oraz ignorowania ryzyka związanego z lukami w wiedzy biologicznej. Media pełne są uproszczonych "genetycznych" wyjaśnień cech i zachowań ludzi i obietnic stworzenia w nieodległej przyszłości terapii genowych. Aby ujawnić korzenie genocentryzmu przedstawiamy krótką historię pojęcia genu i dwa aspekty tego stanowiska: redukcjonistyczny determinizm w kwestii roli genów w procesach wewnątrzkomórkowych i dziedziczenia oraz pojęcie informacji genetycznej. Kiedy zdamy sobie sprawę, że pojęcie genu zmienia się nie tylko w czasie, ale też w zależności od celu badawczego czy praktycznego, w jakim się go używa, będziemy mogli uświadomić sobie, jak ciągle niewiele wiemy czym jesteśmy, co wpływa na nasze życie i charaktery oraz w jakim stopniu zmienić możemy ciągle umykającą nam "naturę ludzką". Publikacja została opracowana przez biologa molekularnego z Polskiej Akademii Nauk oraz filozofa z Uniwersytetu Warszawskiego. Gorąco polecamy!
Czytaj...

Ateizm traumatyczny i entuzjastyczny - Mariusz Agnosiewicz (15-06-2005)

Ateistów dzieli się na różne sposoby: walczący i stonowani; semiotyczni, dogmatyczni, scjenstystyczni itd. Zdumiewa mnie przy tym niemal zupełne zlekceważenie bodaj najważniejszego podziału w łonie ateizmu - mamy bowiem ateizm traumatyczny i entuzjastyczny. Te grupy teistów dzielą całe galaktyki... Będąc uczciwym intelektualnie można odrzucić agnostycyzm na rzecz ateizmu po wyjściu poza dogmatyczne i fideistyczne odmiany ateizmu o których do znudzenia opowiadają wierzący. Jednak ateizm był dla mnie także wyborem estetycznym i emocjonalnym. Niektórzy powiadają, że "chcieliby wierzyć", że "brakuje im wiary", lecz intelektualne przeszkody są nie do pokonania. Tutaj więc wybór intelektualny i emocjonalny oraz estetyczny się rozchodzą. To charakteryzuje ateizm traumatyczny. W ateizmie entuzjastycznym czynniki intelektualne, emocjonalne i estetyczne są wobec siebie komplementarne i się wzajem wzmacniają. Pomijając szalenie ważny czynnik estetyczny dla wielu ateistów nie można zrozumieć czym jest ateizm. Każda jego prezentacja jako wyłącznie "raju utraconego" - deformuje prawdziwy obraz ateizmu i ateistów.
Czytaj...

Wyjście z jaskini - Andrzej Koraszewski (14-06-2005)

Przyjechali przyjaciele z Szwecji. Pytają dużo o Polskę. Dlaczego upadek komunizmu nie przyniósł takiej zmiany jakbyśmy chcieli? Odpowiedziałem przypominając, że w Szwecji od wielu dziesiątków lat stanowisko ministra oświaty jest trampoliną do stanowiska premiera. W Polsce stanowisko ministra oświaty jest odstawieniem na boczny tor. Pokiwali ze zrozumieniem głowami.
Czytaj...

Synkretyzacja wiary katolickiej - Joanna Żak-Bucholc (11-06-2005)

Współczesne czasy to etap całkowitej prywatności religii, religii indywidualistycznej. Można by rzec - każdy staje się twórcą własnej religii, wybierając z "karty dań" oferty istniejące w przestrzeni kulturowej. Produkty religijne przyjmują bardzo wiele trików i sposobów, aby trafić do klienta. Ulubionym stała się forma "kursu" dla propagowania idei religijnych i zdobywania wiernych nowych ruchów religijnych. Działalność religijna kryje się także pod "uniwersytetami", przyznającymi tytuły pseudonaukowe "magistrów" w zakresie np. astropsychologii, parapsychologii, radiestezji, odnowy psychobiologicznej itp. New age'owe idee nie wzbudzały zbyt wielu emocji, a jeśli już to niemal wyłącznie ze strony środowisk katolickich. Także sam Kościół podjął żywiołowe przeciwdziałanie wobec Nowych Ruchów Religijnych. A jednak wydaje się, że oddziaływanie alternatywnych idei religijnych było dość znaczne i wiele ich elementów przeniknęło do tradycyjnej religii Polaków, o czym świadczą badania, które podam poniżej.
Czytaj...

Święte interesy - Andrzej S. Przepieździecki (10-06-2005)

W lipcu 1997 r. opublikowano dokumenty (zebrane w roku 1946 przez agenta skarbowego USA Emersona Bigelowa), z których wynika, że w watykańskiej kasie znalazły się setki milionów franków szwajcarskich, które naziści i ich pobratymcy pod wodzą Ante Pavelica zagarnęli w Chorwacji w latach 1941-1945. Wiele o tych sprawach opowiada w dziesięciotomowej "Kriminalgeschichte des Christentum" (Historii kryminalnej chrześcijaństwa) niemiecki historyk Karlheinz Deschner
Czytaj...

Kryzys papiestwa - Antoni Pospieszalski (10-06-2005)

Mieszkający w Londynie pisarz katolicki, z wykształcenia polonista. Wybitny znawca teologii, nazywany przez niektórych "świeckim biskupem". Były cichociemny, jedyny polski uczestnik brytyjskiej misji "Operacja Freston". Po wojnie pracował w Polskiej Sekcji BBC, przez lata pisał również dla paryskiej "Kultury", publikował książki i liczne artykuły w prasie emigracyjnej, jak i w brytyjskiej prasie katolickiej. Jego otwartość, a równocześnie krytyczny stosunek do pontyfikatu Jana Pawła II, zamknęła mu drogę do krajowych pism katolickich. Załączony artykuł pisany był po angielsku z myślą o publikacji w londyńskim tygodniku katolickim "The Tablet", jednak to co pisze Antoni Pospieszalski okazało się nazbyt radykalne również dla "Tableta". W tej sytuacji Autor zgodził się na publikację tłumaczenia jego artykułu na łamach Racjonalisty.
Czytaj...

Pochwała państwowego interwencjonizmu - Andrzej Koraszewski (10-06-2005)

Niniejszy tekst jest polemiką z artykułem Leszka Balcerowicza pt.: "W kierunku ograniczonego państwa" opublikowanego na łamach numeru 70 Przeglądu Politycznego. Z wielu względów dyskusja o państwie jest dziś w Polsce szczególnie potrzebna. Powodów jest wiele. Pierwszym z nich jest zauważany przez wszystkich kryzys państwa i ciągle wzrastająca nieufność obywateli. Innym powodem jest konieczność oceny okresu transformacji i dyskusja wokół strategii dalszych reform państwa, trzecim wreszcie, integracja z Unią Europejską i scedowanie niektórych elementów państwowej suwerenności na ponadpaństwową organizację, której jesteśmy członkiem. Wypowiedź Leszka Balcerowicza jest szczególnie ważna zarówno ze względu na osobę Autora, który uznawany jest za głównego architekta reform naszego państwa po upadku komunizmu, oraz ze względu na merytoryczną treść jego artykułu, która, jak mamy powody sądzić, stanowi swoiste credo znacznej części dzisiejszego politycznego establishmentu w Polsce.
Czytaj...

Duch pod ciężarem tyranii życia - Ramòn Sampedro (09-06-2005)

23 sierpnia 1968 roku Ramón Sampedro Cameán, mający w tym czasie 25 lat, doznał wypadku podczas skoku ze skały do morza. W wyniku tego złamał sobie kręgi szyjne i został sparaliżowany od szyi w dół. W tym stanie przeżył 29 lat, walcząc sądownie przy pomocy wielu przyjaciół o prawo do eutanazji. Po negatywnej odpowiedzi zdecydował się na popełnienie samobójstwa. Stało się to 12 stycznia 1998 r. Jego przyjaciele nakręcili 20 minutowy film o jego śmierci. Film ten był emitowany w hiszpańskiej telewizji. Do połowy wypełniona szklanka wody z cyjankiem została umieszczona przy ustach Sampedro, po czym ten za pomocą słomki wypił trującą ciecz. Prawie od razu zapadł w komę i zmarł 20 minut później. Około 3000 osób podpisało prawie natychmiast oświadczenie popierające działania Sampedro. Z sondażu opinii publicznej w Hiszpanii wynikło, że 70 % ludności chce prawa stanowiącego o warunkach dopuszczalności eutanazji. Publikujemy jego przejmujący testament.
Czytaj...

Muzułmanie potrzebują krytycznego myślenia - Irshad Manji (09-06-2005)

Irshad Manji jest kanadyjską dziennikarką, feministką i lesbijką. Zainicjowała Projekt Ijtihad, czyli stowarzyszenie, które chce walczyć o renesans krytycznego myślenia w islamie, a przy tym podkreślić szczególną pozycję kobiety. W swojej książce "The Trouble with Islam" ostro krytykuje świat muzułmański, który za często wciela się w rolę ofiary, aby w ten sposób ukryć swoje własne błędy. Ta wierząca muzułmanka ostrze swej krytyki kieruje nie tylko pod adresem samych sprawców, ale i europejskich wyznawców wielokulturowości i relatywizmu kulturowego, którzy w imię frazesów o poszanowaniu odrębności innych kultur gotowi są usprawiedliwiać honorowe zabójstwa, religijne obrzezania, wymuszone małżeństwa lub inne ciemiężenie kobiet, a przy tym latami milczeli o zbrodniczych czynach w Iranie, Afganistanie, Pakistanie, Arabii Saudyjskiej, Sudanie, Nigerii i innych muzułmańskich państwach, mimo że o nich wiedzieli. "Islam nie był zawsze taki ograniczony. Podczas "Złotych wieku" - miedzy IX a XI wiekiem - istniała w islamie tradycja badań i krytycznego myślenia. Ijtihad jest muzułmańską tradycją krytycznego myślenia i niezależnego wnioskowania. Musimy to od nowa odkryć, żeby islam dostosować do XXI wieku" - pisze Manji.
Czytaj...

Wybory tuż, tuż... - Bogdan Miś (08-06-2005)

Oszczędźmy naszym wspaniałym Członkom Klasy Politycznej wysiłku tych kilku szarych komórek, których zwykli używać, wykonajmy pracę myślową za nich; bez wątpienia zrobimy to lepiej! Oto więc Uniwersalny Program Wyborczy (w skrócie: UPW) który niniejszym w naszej niezmierzonej szczodrobliwości i łaskawości dla wszelkich PT Zwierząt Politycznych (którą to nazwę uważamy za nadzwyczajnie adekwatną) niniejszym im - całkowicie bezinteresownie - przekazujemy. Z pełną gwarancją Poxipolu oraz Laboratoire Garnier na skuteczność.
Czytaj...

Ewolucja poglądów politycznych Platona - Michał Piotrowski (08-06-2005)

Zwykłym obywatelom swojego państwa Platon nie poświęca wiele uwagi, interesuje go jego "złota" część, czyli elity rządzące i sprawujące porządek. Dostęp do elity jest otwarty. W rzeczywistości filozof nie przejmuje się taką możliwością, gdyż "... sądzi, że podwójna przewaga w postaci urodzenia i edukacji sprawi, iż w większości przypadków dzieci strażników będą górowały nad dziećmi innych." Proces selekcji przyszłych rządzących zaczyna się już w młodości - poprzez wybór najlepszych w muzyce, gimnastyce, a już zwłaszcza takich, którzy przejawiają inklinacje w kierunku filozofii. Wychowanie strażnika wymaga szeregu kosztów, które ponosi cała społeczność. Państwo umożliwia im porzucenie kajdan i spoglądanie na prawdziwy świat idei, a tym samym imperatywem dla strażników jest powrót i przewodzenie "niewolnikom jaskini". Dopiero w wieku 50 lat jednostka zostaje uznana za gotową, aby sprostać wyzwaniom rządzenia. Platon stawia sprawę jasno - sprawujący władzę musi zostać filozofem. Dzięki temu polityczny wymiar państwa zostaje podbudowany etyczną doskonałością.
Czytaj...

Paradoksy etyki - Marek Krakus (06-06-2005)

Ludzie niewierzący, którym argumenty za istnieniem Boga nie trafiają do przekonania, niekoniecznie muszą przejawiać wrogi, czy niechętny stosunek do religii. Zdarza się, że brakowi przekonania o istnieniu Boga ze względów racjonalnych, towarzyszy pozytywny stosunek do sfery etycznej i uczuciowej religii. Takie postawy, zapewniając niezależność myślenia, zaspokajają jednocześnie ważną potrzebę psychiki ludzkiej: przynależności emocjonalnej do określonej kultury, zwykle tej, w której upłynęło dzieciństwo.
Czytaj...

My Euroazjaty - Witold Stanisław Michałowski (06-06-2005)

Za Bajkałem w krainie bujnych, soczystych traw, pokrywających łagodne stoki gór, sięgających tu południowych krańców syberyjskich tajg jeszcze w początkach XIX wieku roli prawie nie uprawiano. Plemiona Buriatów, Mongołów, Oroczenów od prawieków koczowały, hodowały konie, reny, owce, zajmowały się łowiectwem. Uprawą ziemi trudnili się tylko niewolnicy. Dumni panowie stepów pracę na roli uważali za hańbę. Rozpowszechnienie lamaizmu, a trzeba pamiętać, że w dacanie nad Gęsim Jeziorem rezydował czwarty w hierarchii jego dostojnik po tybetańskim Dalaj Lamie i Panczen Lamie oraz mongolskim Bogdo-Gegenie, jeszcze bardziej utwierdzało w tym przekonaniu wyznawców żółtej wiary. Ziemię uważano za świętą. Kopać i kaleczyć jej nie było wolno. Nawet buty noszono z zadartymi do góry nosami, aby się przykazaniu nie sprzeniewierzyć. Za pług chwycili dopiero nasi bałtyccy sąsiedzi zesłani tu przez carat w XVIII wieku.
Czytaj...

Odwieczne misterium - Andrzej Koraszewski (05-06-2005)

W Wyborczej przeczytałem artykuł aż trzech intelektualistów (Bereś, Burnetko, Skoczylas) wyjaśniający nam wielkość II RP, w którym znalazłem opinię o, jak piszą, skandalicznym zdaniu premiera Jana Olszewskiego, że "niewidzialna ręka rynku okazała się ręką aferzysty". Zdawać by się mogło, że kto jak kto, ale redaktorzy tej gazety powinni przynajmniej z grubsza wiedzieć, co rozumiał Adam Smith przez niewidzialną rękę rynku i dlaczego uważał, że państwo powinno być "nocnym stróżem". To właśnie Smith pokazywał w jakich warunkach niewidzialna ręka rynku okazuje się ręką gangstera i sam był autorem projektów ustaw umożliwiających działanie niewidzialnej ręki rynku. Można wszelako powiedzieć, że moje pretensje pod adresem intelektualistów z Wyborczej są nie na miejscu, jeśli nawet The Economist nie rozumie, lub udaje, że nie rozumie tajemnicy "paranormalnej" polityki rolnej w USA, w EWG, w Japonii, Korei Południowej i walczy o to, aby było "normalnie", czyli jak w carskiej Rosji, jak w szlacheckiej Polsce, jak w Afryce i brytyjskich koloniach.
Czytaj...

Bogu nic nie jesteśmy winni - Lucjan Ferus (05-06-2005)

Pewien człowiek znalazł jajko orła. Zabrał je i włożył do gniazda kurzego w zagrodzie. Orzełek wylągł się ze stadem kurcząt i wyrósł wraz z nimi. Orzeł przez całe życie zachowywał się jak kury z podwórka, myśląc, że jest podwórkowym kogutem. Drapał w ziemi szukając glist i robaków. Piał i gdakał. Minęły lata i orzeł zestarzał się. Pewnego dnia zauważył wysoko nad sobą wspaniałego ptaka. Płynął elegancko i majestatycznie wśród prądów powietrza, ledwo poruszając potężnymi, złocistymi skrzydłami. Stary orzeł patrzył w górę oszołomiony. - Co to jest? - zapytał kurę stojącą obok. - To jest orzeł, król ptaków - odrzekła kura - ale nie myśl o tym. Ty i ja jesteśmy inni niż on. Tak więc orzeł o tym więcej nie myślał. I umarł, wierząc, że jest kogutem w zagrodzie. Zachęcam tych wszystkich, którzy z różnych powodów podejrzewają u siebie naturę orła, choć jeszcze nie w pełni zdają sobie z tego sprawę, do przeczytania poniższego tekstu i zastanowienia się ile może być w nim prawdy. Tej prawdy, która ma nas wyzwalać przecież z mentalności kury i czynić orłami intelektu.
Czytaj...

Niepopularny rozdział - Bogdan Miś (05-06-2005)

Najwyższa pora - kto wie, czy nie przysłowiowy ostatni dzwonek - by rzeczywiście zaprotestować. By wezwać - póki jeszcze czas - do konsekwentnego rozdziału kościoła i państwa. Rozdziału wysoce w naszym społeczeństwie niepopularnego; ale owa niepopularność nie oznacza przecież jeszcze zagrożonej sankcjami konieczności trzymania gęby w kuble. Jeszcze dziś nie oznacza; i po to piszę ten tekst, aby jutro również nie oznaczało. Wiedząc doskonale, że każda próba sprecyzowania oczekiwań ugrupowań laickich wywoła histeryczną wręcz reakcję środowisk kościelnych i do nich zbliżonych - wolą nie mówić o szczegółach. Po co mieć etykietkę "wrogów Boga i moralności", "marksistowskich antyklerykałów" i podobne, po co tracić idącą na pasku kleru część elektoratu? Po co mieć usmarowane nieczystościami drzwi w chałupie, oplute w szkole dziecko czy porysowany samochód? Bezpieczniej jest mówić "jestem/jesteśmy za rozdziałem kościołów od państwa" - i uniknąć dalszej rozmowy. Nie chcę i nie robię uników. Mówię więc wprost...
Czytaj...

Papież i wróżka czyli o rewolucji - Andrzej S. Przepieździecki (05-06-2005)

Jan Paweł II jako intelektualista, niewątpliwie wybijał się ponad tę nieciekawą masę kleru katolickiego. On dobrze wiedział, że sekciarski okres Kościoła już dawno minął a komercyjno-konsumpcyjny charakter społeczeństw zachodnioeuropejskich stanowi większe zagrożenie dla Kościoła niż komunizm, bo z komunizmem można było walczyć, a ze spadkiem zainteresowania mistyką religijną nie. JPII zrobił to, za co jeszcze przed 200 laty wyklinano: modlił się i w meczecie i w bóżnicy. Przekaz tego postępowania był oczywisty: Mało ważne czy ktoś jest kapłanem religii żydowskiej, czy muzułmańskiej, ważne natomiast, że jako kapłani stanowimy sojusz przeciwko sekularyzmowi - branża "duchowa" przeciw "laickiej". Już na 3 lata przed śmiercią JPII nie był zdolny do aktywnej pracy umysłowej, a przez ostatnie 20 miesięcy do żadnej pracy umysłowej. Przez ostatnie 3 lata pontyfikatu JPII-go, kiedy to aktywność papieża ograniczała się do błogosławienia i uśmiechania, rzeczywistym papieżem był ksiądz Dziwisz. Ten rzeczywiście ostatni papież Polak przyjeżdża do Krakowa. Jaka będzie jego rola - nie wiadomo. Tymczasem abp Życiński stara się znaleźć nowy obiekt zainteresowania, to jest odpowiedzialność esbeków prowadzących księżych kapusiów, aby odwrócić zainteresowanie od biskupów-kapusiów
Czytaj...

Dlaczego Szyszkowska? - Czesław Janik (13-06-2005)

Zarząd Krajowy Stowarzyszenia NEUTRUM stoi na stanowisku, że najlepszym kandydatem na urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w wyborach przypadających w 2005 r. jest prof. Maria Szyszkowska
Czytaj...

Kandydatka do Pokojowej Nagrody Nobla - Czesław Janik (13-06-2005)

Członkowie i Sympatycy Stowarzyszenia na Rzecz Państwa Neutralnego Światopoglądowo NEUTRUM z głębokim zadowoleniem powitali decyzję szwajcarskiej minister spraw zagranicznych, Micheliny Calmy-Rej o zgłoszeniu - na wniosek organizacji walczących z homofobią oraz pacyfistów - kandydatury Pani Profesor do pokojowej nagrody Nobla.
Czytaj...